Ένα ενιαίο ποίημα 64 στροφών, σε κάθε σελίδα υπάρχουν τρεις στροφές, και κυριαρχεί η τελεία, χωρίς να λείπουν φυσικά τα άλλα σημεία στίξης, δεν θα μπορούσε άλλωστε, να γίνει κάτι τέτοιο.

Η κυριαρχία της τελείας θα είναι αδύναμη άνευ άλλων σημαδιών, με το σταγονόμετρο, όμως, και μόνο όπου είναι απολύτως απαραίτητα. Μόνο άλλο ισχυρό σημείο στίξης στις «Τρεις τελείες» το ερωτηματικό, απουσιάζει το θαυμαστικό. Τρεις τελείες, παύση ισχυρή ή αποσιώπηση…

Ο Χρήστος Α. Μιχαήλ έχει ήδη δώσει τις ποιητικές συλλογές «Καχυποψία ενός άλλοθι» το 2010 (εκδ. Τετράγωνο 2010) και το 2014 η «Σκιά γυναίκα» (Εκδ. Μετρονόμος) με έργο του «Τρεις τελείες», από τις εκδόσεις Μελάνι, το 2018 να είναι το τρίτο του κατά σειρά ποιητικό πόνημα. Είναι οι «Τρεις τελείες» ένας μονόλογος ή πρόκειται για έναν ιδιότυπο διάλογο; Δεν είμαι βέβαιος ότι έχω απάντηση: «Αρχές Φλεβάρη κεραστήκαμε τον πόνο […]» και αλλού «Προσωρινότητα. Ακούς; Δεν είναι αστείο.» και παρακάτω «Τι μου θυμίζεις; Ίσως κάποτε να ζούσες […]». Δεν ξέρω αν μονολογεί υπαρξιακά, λοιπόν, το ποιητικό υποκείμενο: «Πες μου αλήθεια μιαν αλήθεια που να καίει / δεν με τρομάζει η φωτιά, πώς να σ’ το πω; […]» και συνεχίζει η στροφή «Πες μου τι φταίει / η ύπαρξή μου να θυμίζει τον καρπό της / αμαρτίας; […]». Σε ποιον απευθύνεται; Μήπως δεν μπορεί να λάβει απάντηση; Ποιο είναι αλήθεια το ποιητικό αντικείμενο; Ο έρωτας, η αλήθεια, η ίδια μας η ύπαρξη; 

Ενδιαφέρον έχει να αναζητήσουμε και το ποιητικό αίτιο της συλλογής. Ο έρωτας, ο άνθρωπος, ο ίδιος μας ο εαυτός; Εκ πρώτης όψεως ο Μιχαήλ αναζητεί τον έρωτα, αλλά ο τίτλος του έρχεται να με κάνει να σκεφτώ μήπως υπάρχει κάτι πίσω από αυτό. Μήπως οι τρεις τελείες είναι αποσιωπητικά; Έρωτας…, άνθρωπος…, εγώ… Θεός… Ο Μιχαήλ ξεκινάει με απογοήτευση, «Τη δόξα εγώ στον έρωτα δεν βρήκα», είναι προγραμματικός ο πρώτος στίχος. Μα ο έρωτας τι είναι; Ένα συναίσθημα σχετικό, ερωτευόμαστε και προσωρινά να γευόμαστε τους καρπούς του, «γι’ αγάπη δίψασα κι ας μη γνωρίζω πόση»… άραγε ο Μιχαήλ μιλάει και για αγάπη; Έρωτας και αγάπη, μπορεί να είναι για τον δίπλα μας, τη γυναίκα που είχαμε και χάσαμε, τον σύντροφο που μας απέρριψε, αλλά μπορεί και για την ίδια τη ζωή, τον εαυτό μας, τη συντροφικότητα την ίδια: «Στέλνεις μηνύματα να λάμπουν οι οθόνες […] με την απόσταση να γδέρνει τους αιώνες.» Παίζει με την ύπαρξη στον χωροχρόνο και δεν είναι απούσα από το έργο του η ματαιότητα του χρόνου: «Προσωρινότητα. Αυτό που επιστρέφει / κάθε προσπάθεια ξανά μες στην πηγή / το κάθε κύτταρο ο χρόνος καταστρέφει / με μια πληγή που όσο κι αν φρόντισες δεν θρέφει. / Σε κάποια θάλασσα γαλάζια θα πνιγεί / αυτό που επέπλευσε. Η μοίρα τάδε έφη.»

Σχετικά με τη φόρμα, τώρα, που επέλεξε ο Μιχαήλ, είναι μια κάποιου είδους ασκητική άσκηση, η οποία εντυπωσιάζει. Ο σφιχτός έμμετρος χαρακτήρας στις «Τρεις τελείες» είναι μία τολμηρή –θα έλεγα– επιλογή, έχοντας ως στόχο ο ποιητής –υποθέτω– τη ρέουσα απαγγελία. Ωστόσο, θεωρώ ότι αυτή η επιλογή ίσως να αφαιρεί από το σύνολο του έργου εν τέλει, μιας και η εύρεση των κατάλληλων λέξεων και η σωστή τοποθέτησή τους για να εξυπηρετηθεί το μέτρο αναγκάζει τον συγγραφέα να κάνει λεκτικές επιλογές που αποδυναμώνουν το όλον, π.χ. «Φιλιά πυρά ξέρεις με φέρανε στη γη σου / όχι αθώο μα ίσως όχι πονηρό / μετρώντας ήττες και σοφία απ’ την πληγή σου / θα μπω στα σύνορα εγώ κατακτητής σου / και σκλάβος ύστερα στης μνήμης το ιερό / να θυσιάσω εαυτό για το φιλί σου.» ή «Σε μια απόσταση Δουβλίνο-Λευκωσία / φόρα παρτίδα ανοιχτήκαμε κι οι δυο. / Σ’ ένα σχοινί ακροβατεί η αθανασία / γεμάτη φόβο και σιωπή και εικασία /μ’ αν θέλεις έρωτα, εκείνος θέλει δύο / για να χωρέσει στο κενό την προδοσία». Αντιλαμβάνομαι τη στυλιστική επιλογή του Μιχαήλ στο μέτρο βάζει εαυτόν σε αυστηρό πλαίσιο –είπαμε–, τον θέλγει το μέτρο, αλλά δεν είμαι βέβαιος ότι στο συγκεκριμένο έργο εξυπηρετεί. Θα ήθελα περισσότερο ελεύθερο τον στίχο, να αναπνεύσει το κείμενο την ελευθερία του ποιητικού υποκειμένου που αναζητεί την αλήθεια – άραγε στον έρωτα; 

*Πρώτη δημοσίευση εφημερίδα Καθημερινή Κύπρου, Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου 2019.