Ο έρωτας, η ποίηση, οι υπουργικές θητείες και οι βλέψεις για την Προεδρία της Δημοκρατίας από μια γυναίκα, που όλη της η ζωή ήταν μια μετακίνηση από χώρα σε χώρα. «Με ρωτάτε πώς θα μπορούσα να περιγράψω τον εαυτό μου με τρεις λέξεις. Λοιπόν: οργανωτικότητα, πειθαρχία και στοχοπροσήλωση». Η πρώην Υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου μιλάει για τη ζωή της.

Follow @Christos_Mich

Γεννήθηκα στη Λεμεσό τον Αύγουστο του 1949, ενώ ο πατέρας μου ήταν κυβερνητικός γιατρός, τοποθετημένος στη Μόρφου. Μετά τη γέννησή μου, περάσαμε ακόμα ένα χρόνο στη Μόρφου, ώσπου ο πατέρας να αρχίσει να μετατίθεται σε διάφορα χωριά ανά την Κύπρο, μέχρι να καταλήξουμε στη Λεμεσό. Εκεί πήγα για πρώτη φορά σχολείο, μείναμε μέχρι το 1960, όταν με την ανακήρυξη της Δημοκρατίας φύγαμε ξανά, πήγαμε στη Λευκωσία και επιστρέψαμε πάλι στη Λεμεσό, όπου και τελείωσα το σχολείο. Γενικώς μετακινούμασταν πολύ.

Ως οικογένεια κάναμε πάρα πολλές μεταθέσεις, πράγμα που μου ήταν πολύ δύσκολο, γιατί αλλάζαμε σχολεία, σπίτι, γειτονιές και φίλους. Παρόλα αυτά, και στην υπόλοιπη ζωή μου ως διπλωμάτης συνέχισα να μετακινούμαι συνεχώς λόγω της δουλειάς. Προσαρμοζόμουν πολύ καλά σε όλα τα μέρη που πηγαίναμε, αλλά στη Λεμεσό ήταν διαφορετικά. Εκεί ήταν η οικογένεια του πατέρα μου και οι ξαδέρφες μου, είχαμε ένα πολύ ζεστό περιβάλλον. Επαγγελματικά, όμως, σίγουρα η Λευκωσία ήταν καλύτερη.

Ερωτικοί κρατούμενοι επί χούντας

Με τα πολιτικά δεν ενεπλάκην παρά στην Ελλάδα, επί χούντας. Από το 1967 μέχρι το 1974 σπούδασα Νομική και Πολιτικές Επιστήμες στην Αθήνα. Εκείνη την εποχή, δεν μπορώ να πω ότι ήμασταν ιδιαίτερα πολιτικοποιημένοι, παρά με τον δικό μας τρόπο: πηγαίναμε στις μπουάτ με τον σύζυγό μου και ακούγαμε τον Κώστα Χατζή με τα επαναστατικά του τραγούδια.

Επίσης έχουμε συλληφθεί από τη χούντα. Ήμασταν νιόπαντροι σε ένα πάρκο και με είχε αγκαλιάσει. Ήρθε λοιπόν ένας αστυνομικός και μας είπε με πολύ έντονο τρόπο ότι αυτά τα πράγματα δεν γίνονται δημόσια, παίρνοντάς μας στο αστυνομικό τμήμα. Θα έλεγα ότι υπήρξαμε “ερωτικοί κρατούμενοι”. Ξέρετε, αυτά τα πράγματα στην ηλικία που συνέβησαν ήταν πολύ τραυματικά, συν το γεγονός ότι ερχόμασταν από την Κύπρο, όπου τα πράγματα ήταν πολύ πιο φιλελεύθερα. Στην Αθήνα της χούντας, το να με αγκαλιάσει ο σύζυγός μου ήταν προσβολή του ήθους.

Στο Πολυτεχνείο

Αργότερα, ο σύζυγός μου συνελήφθη άλλη μια φορά, στο Πολυτεχνείο, ως φοιτητής της ιατρικής. Όταν μπήκαν μέσα τα τανκς, έγιναν εκκλήσεις για γιατρούς, μετά τους πυροβολισμούς και τις δολοφονίες. Όταν το άκουσε ο σύζυγός μου από το ραδιόφωνο, σηκώθηκε από το διαμέρισμα όπου μέναμε και χωρίς να μου πει καν πού πήγαινε, έτρεξε στο Πολυτεχνείο για να βοηθήσει. Εκεί, περιέθαλψε τραυματίες για αρκετή ώρα, μέχρι που τον συνέλαβαν. Μάλιστα, στα χέρια του πέθανε ένα παιδί, το οποίο είχε πυροβοληθεί στην καρωτίδα.

Μετά ήρθε το πραξικόπημα και η εισβολή, που μας βρήκαν στην Ελλάδα. Τότε είχε μπλοκαριστεί η αναχώρηση των πλοίων για Κύπρο κι έτσι μείναμε πίσω. Είχαμε φτιάξει μια ομάδα δημοκρατικών Κυπρίων, διότι η επίσημη οργάνωση των Κυπρίων φοιτητών ήταν χουντική. Μαζί με τον Δημήτρη Τσάτσο, τον δικηγόρο, είχαμε καταλάβει τα γραφεία της ΕΦΕΚ, δημιουργώντας μια προσωρινή επιτροπή που ανέλαβε τα ηνία μέχρι να αλλάξουν τα πράγματα στην Ελλάδα, μετά την πτώση της χούντας. Ήταν τότε που είχαν γίνει οι μεγάλες συναυλίες υποστήριξης στην Κύπρο, όπου είχα λάβει μέρος κι εγώ και ο σύζυγός μου. Για μέρες ολόκληρες ζούσαμε μαζί με τη Μελίνα Μερκούρη και τους υπόλοιπους μεγάλους καλλιτέχνες, που είχαν δεχτεί αφιλοκερδώς να συμμετάσχουν.

Η ποίηση

Όλη μου η μετέπειτα ζωή ήταν επικεντρωμένη πάνω στο θέμα της λύσης του Κυπριακού, ακόμα και μετά την ένταξή μου στη διπλωματική υπηρεσία που έγινε τη δεκαετία του ’80. Όλα γύριζαν γύρω από αυτό, ακόμα και η ποίηση που έγραφα. Η ποιητική συλλογή που εξέδωσα το 1977, με τίτλο «Το χάλκινο νησί», αφορά στο κυπριακό πρόβλημα.

Με ρωτάτε για τον αγαπημένο μου ποιητή. Είμαι μεταξύ Ρίτσου, Σεφέρη και Ελύτη, που είναι οι τρεις κορυφαίοι, αλλά μιας και με πιέζετε να σας πω έναν, αυτός είναι ο Ρίτσος. Είναι πιο κατανοητός, πιο ανθρώπινος και πιο ζεστός από τους άλλους δύο, που πρέπει ο αναγνώστης να είναι ιδιαίτερα μορφωμένος για να μπορέσει να τους κατανοήσει. Ο Ρίτσος είναι ο ποιητής του απλού ανθρώπου.

Έγραφα συνεχώς από το 1977, αλλά πλέον δεν γράφω. Δεν εξέδωσα από τότε άλλο βιβλίο, αλλά τώρα ετοιμάζω μια συλλογική έκδοση όλου αυτού του υλικού που θα περιλαμβάνει πάνω από 150 ποιήματα, σε διάφορες θεματικές ενότητες. Μέσα στην άνοιξη θα είναι έτοιμο.

Συνεχείς μετακινήσεις και μετακομίσεις

Σε όλη μου τη ζωή είμαι με μια βαλίτσα στο χέρι. Μετά την Ελλάδα πήγαμε στη Φινλανδία γιατί ο σύζυγός μου πήρε μια υποτροφία ως αριστούχος και λόγω αυτού με δέχτηκαν στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι για μεταπτυχιακό. Μου άρεσε πολύ εκεί. Σας φαίνεται παράξενο, το βλέπω, αλλά για να καταλάβετε το «γιατί» μου άρεσε θα πρέπει να ξέρετε για τη μητέρα μου, η οποία γεννήθηκε στον Καύκασο, στο Σουκούμι, που σήμερα είναι στην αποσχιστική οντότητα της Αμπχαζίας, αλλά τότε ήταν στην Σοβιετική Ένωση. Είναι ποντιακής καταγωγής και σπούδασε στην Τιφλίδα. Δεν πήγα ποτέ, αλλά φρόντισε να με βάλει στο κλίμα. Τι μου άρεσε; Παρόλο το κρύο και το σκοτάδι, στη Φινλανδία υπάρχουν πολλά πράγματα που σε αποζημιώνουν, από τα πιο απλά όπως ο πολύ καλός και δυνατός καφές, μέχρι τη φύση, το κοινωνικό κράτος, τους ανθρώπους που ήταν πολύ ζεστοί παρά την κακή τους φήμη.

Η πιο δύσκολη περίοδος της ζωής μου ήταν η περίοδος της εισβολής. Βιώματα και τραύματα που δημιουργήθηκαν τότε, με σημαδεύουν μέχρι σήμερα, παρόλο που δεν είμαι πρόσφυγας. Γι’ αυτό η μεγαλύτερή μου προτεραιότητα είναι το Κυπριακό.

Κοινή πορεία ζωής

Με το σύζυγό μου έχουμε μια κοινή πορεία ζωής. Γνωριστήκαμε όταν εγώ ήμουν στην πέμπτη γυμνασίου. Τότε τα σχολεία ήταν χωρισμένα σε αρρένων και θηλέων. Οι μόνες ευκαιρίες που είχαμε να συναντηθούμε με τα αγόρια, ήταν σε κάποιες γιορτές. Σε μιαν από αυτές, στη χριστουγεννιάτικη νομίζω, εγώ ήμουν στο μικρόφωνο γιατί έλεγα τους μποναμάδες που είχα γράψει. Η αίθουσα ήταν γεμάτη, είχε πολλούς μαθητές.

Ξαφνικά, τα μάτια μου προσηλώνονται πάνω στα γαλανά μάτια του Γιώργου. Ήταν όμορφος, ψηλός και καστανόξανθος. Ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που έκανα αυτό το πράγμα. Αυτό ήταν, από τότε είμαστε μαζί, παρά το ότι δεν είχαμε αρχικά πολλές ευκαιρίες να συναντηθούμε, ήταν άλλοι καιροί.

Ο Γιώργος παραμένει ο έρωτας της ζωής μου, είναι μια σχέση πολύπλευρη γιατί μεγαλώσαμε μαζί και αυτό είναι που μας κάνει να είμαστε τόσο δεμένοι. Περάσαμε πολλές δυσκολίες, ταξιδέψαμε πολύ, περάσαμε μαζί μια επτάχρονη χούντα. Όλα μαζί, έπρεπε να υποστηρίξει ο ένας τον άλλο.

Επιστρέψαμε στην Κύπρο για πρώτη φορά το 1988, εγώ έμεινα μέχρι το 1996, οπότε πήρα το πρώτο μου πρεσβευτικό πόστο στη Σουηδία. Ζήσαμε μια ζωή πολύ περιπετειώδη, πολλές φορές πήγαινα πρώτα σε μια χώρα και μετά από μήνες ερχόταν ο σύζυγός μου και ο γιος μου. Ήταν δύσκολο και χρειάστηκε να έχουμε πολλή αγάπη μεταξύ μας για να το καταφέρουμε.

Όταν χτύπησε το τηλέφωνο

Ήμουν Διευθύντρια Κυπριακού στο Υπουργείο Εξωτερικών και ήταν η περίοδος μετά το σχέδιο Ανάν που προσπαθούσαμε να κατευνάσουμε όλη τη διεθνή αντίδραση που υπήρξε και ήταν έντονη, για το «Όχι» του σχεδίου. Μια μέρα τρώγαμε στο σπίτι, όταν χτύπησε το τηλέφωνο από το Προεδρικό και ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος μού πρότεινε το Υπουργείο Εξωτερικών. Δεν μιλούσαμε μέχρι τότε πολύ συχνά, δεν είχαμε καθημερινή επαφή, αλλά ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος έγραφε πολλές επιστολές σε όλους τους υπουργούς του. Έχω περίπου τέσσερα ντοσιέ γεμάτα με την αλληλογραφία μας. Μέσω αυτής της αλληλογραφίας και αρκετών τηλεφωνικών συνομιλιών, ο Πρόεδρος απέκτησε γνώση τού τι έκανα.

Το τηλέφωνο ξαναχτύπησε επί προεδρίας Χριστόφια, αλλά τότε ο Πρόεδρος με είχε ήδη αναμείξει στις διαπραγματεύσεις ως επικεφαλής της ομάδας για το περιουσιακό. Τον Μάρτιο του 2010, όταν έφυγε από τη συγκυβέρνηση η ΕΔΕΚ, μου προτάθηκε να αναλάβω είτε το Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων είτε το Υπουργείο Γεωργίας. Η δική μου επιλογή ήταν ασφαλώς το Υπουργείο Συγκοινωνιών, καθώς δύο από τα τμήματά του, το Αρχαιοτήτων και το τμήμα Εμπορικής Ναυτιλίας, ήταν τα δύο τμήματα που γνώριζα καλύτερα. Εξάλλου, η πρώτη μου δουλειά μετά τις σπουδές ήταν σε ναυτιλιακή εταιρεία στην Αθήνα.

Με ρωτάτε πώς θα μπορούσα να περιγράψω τον εαυτό μου με τρεις λέξεις. Λοιπόν: οργανωτικότητα, πειθαρχία και στοχοπροσήλωση.

Υποψήφια το 2018;

Το περίμενα ότι θα με ρωτούσατε για το αν θα είμαι υποψήφια στις Προεδρικές του 2018. Θα σας απαντήσω με όλη μου την ειλικρίνεια. Δεν επιδίωξα κανένα πόστο από αυτά στα οποία υπηρέτησα, ούτε το ότι υπήρξα η πρώτη γυναίκα πρέσβης στις ΗΠΑ, παρά το ότι υπήρχαν δεκαπέντε πρέσβεις πάνω από εμένα στην ιεραρχία, ούτε το ότι υπήρξα η πρώτη γυναίκα Υπουργός Εξωτερικών επί δύο θητείες.

Το χαρακτηριστικό μου είναι ότι επικεντρώνομαι πάνω στα θέματα που θεωρώ προτεραιότητα. Για εμένα, όλη αυτή η περίοδος που περνούμε είναι η δική μου προτεραιότητα και ειλικρινά δεν σκέφτομαι τίποτα άλλο. Επίσης, δεν ανήκα ποτέ και δεν ανήκω σε οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα γιατί για εμένα το «κόμμα» μου είναι η Κύπρος και το πρόβλημά της, δεν θέλω να μπω σε οποιαδήποτε καλούπια για να μπορώ να κινούμαι ελεύθερα και να αποφασίζω ελεύθερα.

Έχετε δίκιο όμως ότι η Προεδρία της Δημοκρατίας είναι κάτι που, σε αντίθεση με τα παραπάνω, θα πρέπει να επιδιώξω πολύ, αν θέλω να την επιτύχω. Απλώς δεν είναι στον ορίζοντά μου αυτήν τη στιγμή. Εξάλλου, αν έχουμε λύση του Κυπριακού, η επόμενη ημέρα θα είναι εντελώς διαφορετική, στην οποία αν θέλει κάποιος να βοηθήσει θα υπάρχουν πολλές ευκαιρίες να συμβάλουμε από το ένα ή το άλλο πόστο. Θα είναι μια πολύ δύσκολη περίοδος, αν αποφασιστεί η λύση, καθώς από το 1963 δεν έχουμε συνεργαστεί ποτέ με τους Τουρκοκύπριους ως επίσημο κράτος.

*Πρώτη δημοσίευση εφημερίδα Σημερινή.