Οι εμπειρίες από τον Κάτω Πύργο Τηλλυρίας, η κόντρα των γονέων και το φοιτητικό κίνημα στη Θεσσαλονίκη από έναν άνθρωπο που υποστηρίζει ότι δεν τα πάει καλά με την ευτυχία. Από πολύ μικρός έβλεπε τη φράση «Η Κύπρος είναι τουρκική», σύνθημα που υπήρχε σε μεγάλες πινακίδες σε όλη τη διαδρομή εντός του θυλάκου, ενώ όπως εξομολογείται, στο δωμάτιό του είχε δύο αφίσες: μία του Τσε Γκεβάρα και μια του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο Πρόεδρος των Οικολόγων Περιβαλλοντιστών μιλάει για κομμάτια της ζωής του.
Γεννήθηκα το 1962 και μεγάλωσα στις πολυκατοικίες της Αστυνομίας, εκεί που είναι τώρα η φυλακή υψίστης ασφαλείας στη Λευκωσία. Εκεί, τη δεκαετία του ’70 και του ’80, βρισκόταν μια μικρή κοινότητα από κατοικίες όπου έμεναν αστυνομικοί και οι οικογένειές τους, και ήταν σαν μικρό χωριό από συνεχόμενα σπιτάκια. Μείναμε μέχρι το πραξικόπημα του 1974, το οποίο ευτυχώς δεν μας βρήκε εκεί. Όταν ξέσπασε, εμείς είχαμε την τύχη να είμαστε οικογενειακώς στο χωριό της μητέρας μου, στον Κάτω Πύργο Τηλλυρίας. Το σπίτι καταστράφηκε και αναγκαστήκαμε να μετακομίσουμε στην περιοχή του Στροβόλου.
Η γειτονιά μας εκείνη την εποχή βρισκόταν στην περίμετρο της Λευκωσίας. Ήταν εποχές αθωότητας και ελευθερίας, και ως παιδιά που ήμασταν μπορούσαμε να κάνουμε διάφορα. Την παιδική μου ζωή την πέρασα γεμάτη και ήμουν μέτριος μαθητής, αλλά φρόνιμος στο σχολείο.
Δεν γεννήθηκα στη φύση για να γίνω από νωρίς οικολόγος, αλλά δεν θα έλεγα ότι ήμουν πολύ μακριά από τη φύση. Δεν γεννήθηκα σε πολυκατοικία, αλλά σε ένα σπίτι στις παρυφές της πόλης που δεν είχε σχέση με άλλες συνοικίες. Ήταν μια κλειστή κοινωνία, όπου όλοι γνωριζόμασταν μεταξύ μας.
Ενδοοικογενειακή κόντρα
Η οικογένειά μου ήταν έντονα πολιτικοποιημένη και μάλιστα υπήρχε μια σοβαρή αντίθεση ανάμεσα στον πατέρα και τη μητέρα. Ήταν χωρισμένοι περίπου όπως είχε χωριστεί τότε η κοινωνία της Κύπρου: Μακαριακή η μητέρα, αντιμακαριακός ο πατέρας. Όταν η μητέρα μου στο πραξικόπημα άκουσε από το ραδιόφωνο να λέγεται ότι ο Μακάριος είναι νεκρός, λιποθύμησε. Είχε σχέση λατρείας μαζί του, αλλά δεν τον ήξερε προσωπικά. Από την άλλη, ο πατέρας, δεν μπορώ να πω ότι ήταν Γριβικός, αλλά ήταν της ενωτικής παράταξης.
Μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον που υπήρχε αντίδραση, δεν ήταν όλα μονόχνοτα και μονότονα, και αυτό μου δημιούργησε έναν χαρακτήρα που βλέπει πιο σφαιρικά τα πράγματα. Οι ιστορίες που ακούγαμε όταν μαζεύονταν οι οικογενειακοί φίλοι, ήταν οι ιστορίες της εμπλοκής του πατέρα μου στις μάχες του 1963 με τους Τουρκοκύπριους στασιαστές, ως νεαρός αστυνομικός που υπερασπιζόταν την Κυπριακή Δημοκρατία.
Έζησα επίσης από πολύ κοντά την παρουσία της ελληνικής μεραρχίας. Παίζαμε μαζί με τα παιδιά που επάνδρωναν τις σκοπιές και τα αντιαεροπορικά πολυβόλα της περιοχής μεταξύ του ΡΙΚ, του Αρχηγείου της Αστυνομίας και του Αρχηγείου της Εθνικής Φρουράς, οι οποίοι όπως αντιλαμβάνεστε ήταν στόχοι πρώτης προτεραιότητας σε περίπτωση αεροπορικής επίθεσης. Ζήσαμε πολύ έντονα την κρίση της Κοφίνου, γιατί οι γονείς όλων των παιδιών της γειτονιάς ήταν όλοι στις μάχες της Κοφίνου, κι εμείς τα παιδιά μαζεμένα σε ένα δωμάτιο να περιμένουμε από στιγμή σε στιγμή την επέμβαση της Τουρκίας.
«Έζησα νωρίτερα το Κυπριακό»
Προερχόμενος από την περιοχή της Τηλλυρίας, έζησα από πολύ κοντά το κυπριακό πρόβλημα, όταν άλλοι δεν το ήξεραν καν. Αυτό συνέβη γιατί εμείς, προκειμένου να πάμε στον Κάτω Πύργο, περνούσαμε από έναν τουρκοκυπριακό θύλακο, ο οποίος ήταν πολύ σκληρός, υπό την έννοια ότι υπήρχε έλεγχος της διέλευσης μέσα από το οδόφραγμα του Λιμνίτη, ενώ με τη δύση του ηλίου, ο δρόμος έκλεινε. Από πολύ μικρός λοιπόν έβλεπα την Κύπρο με το μισοφέγγαρο και τη φράση «Η Κύπρος είναι τουρκική», σύνθημα που υπήρχε σε μεγάλες πινακίδες σε όλη τη διαδρομή εντός του θυλάκου.
Όταν έλεγα στους συμμαθητές μου στη Λευκωσία τις εμπειρίες μου και τις εικόνες που είχα από τις μάχες της Τηλλυρίας, σχεδόν δεν με πίστευαν, ήταν γι’ αυτούς κάτι πολύ μακρινό. Όλα αυτά ήταν ένα μίγμα εμπειριών, το οποίο πολύ δύσκολα σε αφήνει να ξεφύγεις από τον δρόμο της πολιτικοποίησης.
Πώς προέκυψε η Οικολογία
Στα μαθητικά και τα νεανικά μου χρόνια δεν αναμείχθηκα σε καμιά πολιτική ομάδα, παρά τις εμπειρίες που είχα και τις καλές σχέσεις με συμμαθητές που συμμετείχαν στον μαθητικό συνδικαλισμό. Στα επόμενα χρόνια διάβασα αρκετή αριστερή φιλολογία, όπως το Κεφάλαιο του Μαρξ ή βιβλία του Λένιν. Είχα μια κλίση προς τα «αριστερά», η οποία ολοκληρώθηκε όταν έγινα φοιτητής, όπου ενεπλάκην έντονα στην πολιτική με τη φοιτητική νεολαία της ΕΔΕΚ. Αφιέρωσα τη φοιτητική μου ζωή στο κίνημα, εξελέγην δυο φορές πρόεδρος του Συνδέσμου Κυπρίων Φοιτητών στη Θεσσαλονίκη και από εκεί κάπου βρέθηκα στην πολιτική οικολογία.
Τέλη της δεκαετίας του ’80, υπέπεσε στην αντίληψή μου η ανάπτυξη ενός νέου πολιτικού κινήματος στην Ευρώπη, μέσα από κάποιες εφημερίδες και περιοδικά της Οικολογίας που κυκλοφορούσαν στα παγκάκια της Θεσσαλονίκης, αλλά κι ένα βιβλίο για τους Πράσινους της Γερμανίας. Ερχόμενος στην Κύπρο, προσπάθησα να εμβολιάσω με τις πράσινες ιδέες το σοσιαλιστικό κόμμα.
Αυτό το πλαίσιο των προβληματισμών μου ήταν μέσα στο πλαίσιο της ΕΔΕΚ: Αγώνας – Λευτεριά – Επιστροφή, ήταν το τρίπτυχο της εποχής. Το ίδιο πλαίσιο είχε και το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, το πλαίσιο της επανατοποθέτησης του Κυπριακού. Έχω κολλήσει αναρίθμητες αφίσες του Ανδρέα Παπανδρέου, ξέρετε. Όσο κι αν φαίνεται οξύμωρο εκ των υστέρων, στο δωμάτιό μου είχα δύο αφίσες: μία του Τσε Γκεβάρα και μια του Ανδρέα, τον οποίο όμως απομυθοποίησα πολύ νωρίς, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’80.
Μια αστεία σκηνή που θυμάμαι από τότε, συνέβη τα Χριστούγεννα του 1986, όπου κάναμε κινητοποιήσεις όλο το βράδυ έξω από το τουρκικό προξενείο της Θεσσαλονίκης. Ξενυχτήσαμε και είχε πολύ κρύο, κι έτσι αναγκάστηκα να φορέσω γυναικείο καλσόν για να αντέξω τη θερμοκρασία που έφτανε κοντά στο μηδέν.
Η Οικολογία στην Κύπρο
Από εκείνο το πλαίσιο, το οποίο εγώ βέβαια βρήκα έτοιμο στην Κύπρο, προήλθε η τοποθέτηση για το περιβάλλον ως πολιτικό ζήτημα. Θυμάμαι, στις εκλογές του 1985, αν δεν κάνω λάθος, ο Βάσος Λυσσαρίδης είχε εκδώσει μια σειρά από μπροσούρες, στις οποίες για πρώτη φορά εμφανίζεται αυτοτελές πολιτικό κείμενο για το περιβάλλον. Εγώ ήμουν φυσικά από τους μικρούς, δεν είχα κανένα ρόλο σε αυτή την κίνηση, αλλά το πρόγραμμα του σοσιαλιστικού στρατοπέδου στην Κύπρο, την εποχή που χτυπούσε δεκάρια και δωδεκάρια σε ποσοστά, εμπεριείχε την περιβαλλοντική πτυχή, εντός όμως του πλαισίου του πατριωτισμού.
Από εκεί ήρθε και η συνέχεια, από ανθρώπους που ήταν ενταγμένοι στην ΕΔΕΚ και στους Φίλους του Ακάμα. Απογοητευμένοι από τις τοποθετήσεις του ίδιου του κόμματός μας σε σχέση με ένα πολύ κρίσιμο περιβαλλοντικό ζήτημα, αποχωρήσαμε και φτιάξαμε το Κίνημα Οικολόγων. Το όραμα ήταν πάρα πολύ απλό, σχεδόν ναΐφ.
Με τους Φίλους του Ακάμα ξεκίνησε μια δεκάχρονη πορεία πολύ εντατική, που προκάλεσε το ενδιαφέρον ακόμα και της Green Peace, η οποία ήρθε στην Κύπρο και έλαβε μέρος σε πολύ δυναμικές κινητοποιήσεις.
Μετά από αυτόν τον ακτιβιστικό αγώνα, η αντίληψη μιας ομάδας από εκείνους τους περιβαλλοντιστές ήταν ότι όλα, τελικά, σταματούν στις πολιτικές αποφάσεις, όλα πρέπει να περνούν από κάποιον πολιτικό. Θα έπρεπε λοιπόν οι πολιτικοί να πιεστούν να βάλουν στην ατζέντα τα θέματα περιβάλλοντος. Ο τρόπος λοιπόν που προτάθηκε ήταν η δημιουργία ενός ξεχωριστού πολιτικού κινήματος, που να διεκδικεί τις εκλογές. Δυστυχώς ή ευτυχώς υπάρχει πάντα ένας εξουσιαστής, η έγνοια και ο καημός πότε θα μπει κάποιος στην εξουσία. Σε εμάς δεν υπάρχει αυτό, δεν υπάρχει η προσωπική φιλοδοξία του προέδρου κι αυτό ίσως να λειτουργεί μέχρι και αρνητικά στη συσπείρωση του κόσμου.
Η ελπίδα του κόσμου
Δεν μπορώ να πω ποια είναι η πιο ευτυχισμένη στιγμή της ζωής μου, γιατί, για να πω την αλήθεια, δεν τα πάω και πολύ καλά με την ευτυχία, πάντα ζητάω κάτι παραπάνω. Δεν θα το έλεγα απληστία, αλλά τελειομανία. Οι ερωτήσεις αυτές προϋποθέτουν μια εκ των προτέρων αξιολόγηση, που δεν ξέρω αν έχω κάνει.
Ας πούμε για τα διλήμματα της ζωής μου, έχω περάσει μέσα από τόσα πολλά που δεν έχει νόημα να τα απαριθμήσω. Έχω πει «όχι» πολλές φορές: από το «όχι» στο Σχέδιο Ανάν, που τελικά δεν ήταν τόσο μεγάλο διότι το σχέδιο είναι ακόμα εδώ, μέχρι τα «όχι» που έχω πει όταν μου προτάθηκε κάποιες φορές να πάρω μια θέση υπουργού. Με ρωτάτε για το μότο μου στη ζωή. Υπάρχει κάτι που με εκφράζει απόλυτα και λέει ότι «ένα όραμα είναι ένα ωραίο όνειρο. Η εργασία και η επιμονή μπορεί να είναι και αγγαρεία. Το όραμα, η εργασία και η επιμονή μαζί είναι η ελπίδα του κόσμου».
*Πρώτη δημοσίευση εφημερίδα Σημερινή.
Close Enough 