Είναι ένας από τους καλλιτέχνες για τους οποίους η Ελλάδα θα έπρεπε να νιώθει υπερήφανη. Θα έπρεπε ίσως να πάρει τη συνταγή και, δεδομένου ότι δεν αντιγράφεται, να τη διδάξει στους φιλόδοξους, τους νέους, τους γεμάτους ελπίδα εργάτες της τέχνης. Προσοχή! Δεν μιλάμε για τη συνταγή της επιτυχίας, της αναγνώρισης και της αποδοχής. Δεν μιλάμε καν για τη συνταγή της εμπορευσιμότητας της τέχνης. Μιλάμε για τον τρόπο που ένας καλλιτέχνης αφομοιώνει, επεξεργάζεται και προβάλλει την ανθρώπινη πραγματικότητα μέσα από ένα πρίσμα καθολικό. Αν η Τέχνη δεν μπορεί να διδαχθεί, μπορεί σίγουρα να αποτελέσει πρώτη ύλη για την τέχνη της επόμενης ημέρας. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου έρχεται στην Κύπρο και φέρνει μαζί του μια παράσταση που αφορμάται από τον μύθο του Σισύφου και μας παραδίδεται ως «μια ωδή στην ανθρώπινη εργασία, στην πάλη με την ύλη, στη νοηματοδότηση της καθημερινότητας με την προσπάθεια προς τα πάνω».

Έχετε εμμονή με τη σιωπή των ανθρώπων και τους ενδιάμεσους ήχους των πράξεών τους. Βήματα πάνω σε θρύψαλα, πέτρες που χτυπούν μεταξύ τους, ανάσες.

Έχω εμμονή με τις συνθήκες που επιτρέπουν στις μέσα φωνές να ακούγονται και αυτό συχνά είναι όταν οι θόρυβοι και η μουσική παύουν. Όταν ένα έργο συμβαίνει στη σιωπή, όλοι οι ανεπαίσθητοι ήχοι αποκτούν αξία και γι’ αυτό διαλέγω να τους ενισχύω και να τους επεξεργάζομαι, αντιμετωπίζοντάς τους σαν μια νέα μουσική: τη μουσική των σκηνικών γεγονότων. Ο στόχος είναι, φυσικά, η διαστολή των αισθήσεων και η είσοδος σε ένα πεδίο συγκέντρωσης και σε μια συνθήκη ενατένισης και διαλογισμού.

Το έργο που παρουσιάζετε είναι εμπνευσμένο από τον μύθο του Σισύφου. Γιατί ο Σίσυφος σε μια τέτοια εποχή; Ποιο είναι το μέγα πρόβλημα που καλείται ο σύγχρονος άνθρωπος να λύσει και τον βάζετε σε αντιστοιχία με τον Σίσυφο;

Η παράλογη συνθήκη του σύγχρονου ανθρώπου μέσα από την αρχετυπική εικόνα του Σισύφου είναι έμπνευση του Αλμπέρ Καμύ, στο φιλοσοφικό του δοκίμιο «Ο μύθος του Σισύφου». Εκεί το ζήτημα είναι η νοηματοδότηση κάθε ημέρας μας, της ζωής μας στην καθημερινότητα, σε μια εποχή χωρίς θεό, χωρίς θρησκευτική πίστη δηλαδή. Εμένα με γοήτευσε η έννοια της βαρύτητας. Να είναι ο στόχος σου ν’ ανεβάσεις πάνω κάτι που η φύση το θέλει κάτω. Να δαμάσεις την ύλη, να την τείνεις στο ελαφρύ, το άυλο. Αυτή η αλχημεία που, με τον ένα ή άλλο τρόπο, είναι στόχος του καθενός μας για ν’ αντέξουμε τη ζωή και να βρίσκουμε τη χαρά. Έτσι από τον Σίσυφο και τον Καμύ, κατέληξα σε μια ωδή στην ανθρώπινη εργασία, στην πάλη με την ύλη, στη νοηματοδότηση της καθημερινότητας με την προσπάθεια προς τα πάνω. Ταξιδεύοντας με το έργο αυτό τον κόσμο, οι άνθρωποι διαβάζουν στον Σίσυφο την οικονομική κρίση της Ελλάδας και της Ευρώπης, βλέπουν ένα τοπίο καταστροφής και μάταιου ανθρώπινου αγώνα. Είναι ευπρόσδεκτες αυτές οι αναγνώσεις και επιβεβαιώνουν την υποψία ότι όσο πιο προσωπικό είναι κάτι, τόσο πιο πολιτικό γίνεται. Όπως επίσης, όσο πιο σαφές, τόσο πιο ανοικτό σε ερμηνείες.

Έχετε χαρακτηριστεί «εμμονικός άνθρωπος».

Δεν ξέρω τι σημαίνει εμμονικός, ούτε και ποιος με χαρακτήρισε έτσι, γιατί κι αυτό έχει τη σημασία του. Όντας πάντα ο λιγότερο φερέγγυος άνθρωπος να σας μιλήσει για μένα, ξέρω πως εικόνες, σκέψεις και αισθήσεις επιστρέφουν στο έργο μου και ξαναδίνουν το παρόν. Είναι αστείο να το συζητάμε όμως, δείξτε μου έναν καλλιτέχνη που δεν έχετε την αίσθηση ότι μια ζωή, το ίδιο έργο κάνει. Είναι σαν να παρατηρούμε ότι ένας άνθρωπος κάθε φορά που μιλάει έχει την ίδια χροιά στη φωνή. Τώρα, αν ως εμμονικός, εννοούμε μανιασμένα ανήσυχος μέχρι την επίτευξη του στόχου (στη συγκεκριμένη περίπτωση στη σαφήνεια, ακρίβεια και φρεσκάδα της κάθε παράστασης) τότε ναι, ένοχος. Δεν είμαι cool, χαίρομαι μόνο με το καλύτερο δυνατό.

Γιατί περνάτε περιόδους σιωπής όσον αφορά στη δημοσιότητα; Γιατί δεν παραχωρείτε συχνά συνεντεύξεις;

Μα γιατί η δουλειά μου είναι να φτιάχνω έργα. Αν κάπου μπορώ, ίσως, να φανώ χρήσιμος στο κοινωνικό σώμα είναι κάνοντας παραστάσεις.

Η αναγνώριση, και δη μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, είναι κάτι που αναγνωρίζετε κι εσείς ότι σας βοήθησε. Μιλήστε μου για την αναγνώριση ως έννοια στη ζωή σας.

Η αναγνώριση είναι χρήσιμη, γιατί οι γιατροί, όταν τους χρειάζεσαι, σε προσέχουν και βρίσκεις πιο εύκολα τραπέζι να φας, χωρίς να έχεις κάνει κράτηση. Τίποτα άλλο δεν προσφέρει στη ζωή. Την ώρα που είμαι αντιμέτωπος με την ανικανότητα και τη λιποψυχία μου, πάλι μόνος είμαι και πλήρως αβοήθητος από την αναγνώριση. Εννοείτε ότι όταν οι συνάνθρωποί μου εκφράζουν -με τον τρόπο του ο καθένας- τη χαρά τους, που υπάρχω ανάμεσά τους και δουλεύω, έχω μια φευγαλέα αίσθηση του ανήκειν. Φευγαλέα.

Έχετε πει «έτσι κι αλλιώς, δίπλα από το κύριο ρεύμα το οποίο ακολουθούν οι άνθρωποι, υπάρχουν ρυάκια που για να πας σε αυτά σημαίνει ότι είσαι λιγότερο υπνοβάτης». Στην εποχή των σφοδρών και ωμών αντιδράσεων, σε όλα τα επίπεδα της ζωής, εξακολουθείτε να το πιστεύετε;

Μα φυσικά! Η αφύπνιση από τη μαζική κουλτούρα και του κατεστημένου, αλλά και της επαναστατικότητας. Το να δραπετεύεις από τον μικροαστισμό και τη «newage-ίλα» και ν’ αναζητάς στο μέτρο του δυνατού την αλήθεια και την έμπνευση, αγαπώντας τον κόσμο και την ατελή πραγματικότητα, είναι ένας δρόμος, νομίζω καλός.

Επίσης έχετε πει «οι επιμελητές τέχνης ανά τον κόσμο έχουν τη νεύρωση να προωθούν τις χώρες που είναι σε κρίση, όπως η Ελλάδα. Γίναμε σέξι διότι καταστραφήκαμε». Πώς γίνεται ένας κατεστραμμένος να δείχνει σέξι στα μάτια ενός υγιούς; Για ποια γοητεία μιλάμε;

Μα πώς να το κάνω σαφές; Μια χώρα που καταστρέφεται είναι ευκαιρία να προβληθεί. Ν’ ανακαλυφθούν τα διαμάντια της. Μέσα στην ανθρωπιστική αποστολή των art festivals, είναι κι αυτό. Δείτε τι κάνουν οι Έλληνες στην τέχνη, μην τους αφήσετε να χαθούν.

Περιγράψτε μου τη σχέση σας με το νερό, το οποίο συναντάμε στις παραστάσεις σας τόσο έντονα.

Το νερό έτυχε και χαρακτήρισε επιτυχημένες εργασίες μου και όλο θέλω να επιστρέφω σ’ αυτό. Δεν ξέρω γιατί, αλλά δεν χρειάζεται να σκεφτεί κανείς και πολύ. Είναι ένα αληθινό υλικό μέσα στην ψευτιά της σκηνής. Είναι χάρμα οφθαλμών αυτό που κάνει με το φως, είναι ευέλικτο και καταλήγει σ’ ένα επίπεδο που κόβει και καθρεφτίζει τα πάντα. Υποδέχεται τη δόνηση και υπόσχεται την κάθαρση. Κάνει τα ρούχα να δείχνουν το σώμα γυμνό από μέσα.

Ακόμα η κοινωνία φοβάται το γυμνό σώμα τόσο, όσο στο παρελθόν;

Το γυμνό σώμα είναι αποδεκτό υπό προϋποθέσεις. Το full frontal αντρικό γυμνό προκαλεί ακόμα χασκογελάκια. Η έκθεση λιγότερο αρμονικών σωμάτων πάνω στη σκηνή δεν είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη. Όλα αυτά δεν έχουν και τόση σημασία εκτός απ’ αυτό: Είμαστε στ’ αλήθεια το μόνο ζώο που δεν αντέχει να βλέπει τον εαυτό του; Τι ζόρι τραβάμε με τα γεννητικά μας όργανα; Τι είναι αυτό που αλλάζει όταν κοιτάμε ένα γυμνό σώμα, παρουσία άλλων; Για εμάς που μεγαλώσαμε ανάμεσα σε γυμνά αγάλματα εφήβων, μοιάζει αστείο, δεν μοιάζει;

*Πρώτη δημοσίευση Ηδύφωνο.