Οι μαθητικοί αγώνες, η αντίσταση στη χούντα των συνταγματαρχών, το Πολυτεχνείο, η Αριστερά και η φιλοδοξία ενός ανθρώπου που δεν κουράζεται να μιλάει για αρχές και αξίες. Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Βουλής μας μιλάει για τον Γιαννάκη πίσω από τον Ομήρου. 

Γεννήθηκα στην Κάτω Πάφο τη δεκαετία του 1950. Τότε ήταν ένα μικρό ψαροχώρι, αλλά κι ένας χώρος με διάσπαρτα αρχαία μνημεία, ένας χώρος αποτύπωσης του Ελληνικού Πολιτισμού και της Ρωμαϊκής Περιόδου. Θυμάμαι τον τόπο μου με μιαν ακατανίκητη νοσταλγία, τους ψαράδες, τους περιβολάρηδες, τα δημοτικά μπάνια και το λιμανάκι. Μια Κάτω Πάφο η οποία χάθηκε αφότου ενέσκηψε η πλημμυρίδα της τουριστικής ανάπτυξης, ιδιαίτερα μετά την εισβολή, όταν οι εταιρείες ανάπτυξης ανακάλυψαν την Πάφο. Σίγουρα αυτό βοήθησε στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, αλλά αλλοίωσε τη φυσιογνωμία του ρομαντισμού της εποχής εκείνης.

Η εμπλοκή με την πολιτική

Η οικογένειά μου ήταν μια μεσοαστική οικογένεια. Ο πατέρας δημόσιος υπάλληλος, η μητέρα νοικοκυρά. Ήσυχα και όμορφα ήταν τα παιδικά μου χρόνια, αλλά θυμάμαι πολύ έντονα την περίοδο του εθνοαπελευθερωτικού αγώνα. Θυμάμαι τον κατ’ οίκον περιορισμό που επέβαλαν οι Άγγλοι αποικιοκράτες. Επίσης, θυμάμαι τις διαδηλώσεις που κάναμε ως μαθητές του δημοτικού σχολείου στους δρόμους. Θυμάμαι τους φωτισμένους μας δασκάλους, κυρίως τον Νικόλα Χατζηκωστή που φώτισε την ελληνική παιδεία της Κύπρου, αλλά και τις μαθητικές διαδηλώσεις κατά της χούντας και υπέρ του Μακαρίου. Ήδη από τα μαθητικά μου χρόνια είχα μια έντονη πολιτικοποίηση. Στη βασική εκπαίδευση της στρατιωτικής μου θητείας, βασικό σύνθημα ήταν το «Ελλάς-Ελλήνων-Χριστιανών», σε μια προσπάθεια πλύσης εγκεφάλου από τους αξιωματικούς της χούντας.

Επέλεξα να σπουδάσω Νομικά. Ουδέποτε υπήρξε σχεδιασμός πολιτικής καριέρας, αλλά η έντονη πολιτικοποίηση λόγω του φορτισμένου κλίματος της εποχής με ώθησε στη Νομική Επιστήμη, που διαχρονικά πολλές φορές ταυτίζεται με πολιτικά και ιδεολογικά ρεύματα. Ως δικηγόρος εργάστηκα αρκετές δεκαετίες και ποτέ δεν αισθάνθηκα επαγγελματίας πολιτικός. Σε αυτό που ονομάζεται πολιτική μπήκα μέσα απ’ όσα περιγράφω.

Οι ημέρες του Πολυτεχνείου

Οι σπουδές στη Νομική Αθηνών έγιναν από το 1970 ώς το 1973. Τότε, αναμειγνύομαι έντονα με το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα, συμμετέχω στην κατάληψη της Νομικής και στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Κάποια στιγμή δέχομαι επίθεση από χουντικούς φοιτητές στον φιλολογικό σύλλογο «Παρνασσός», όπου γινόταν μια εκδήλωση για το ενωτικό δημοψήφισμα. Όταν ο ομιλητής εξύβρισε τον Μακάριο ως «επίορκο της Φανερωμένης», δέκα περίπου φοιτητές σηκωθήκαμε από τις θέσεις μας και κατευθυνθήκαμε προς την έξοδο, εις ένδειξη διαμαρτυρίας. Εκεί μας επιτέθηκαν. Μου έσπασαν τα γυαλιά, μου μαύρισαν το μάτι, ενώ οι αστυνομικοί που ήταν παρόντες, βλέποντάς μας να κατρακυλάμε τις σκάλες, έλεγαν “μην τους χτυπάτε τόσο δυνατά, πιο σιγά ρε παιδιά”. Γι’ αυτό δεν τόλμησα καν να πάω σε κάποιο νοσοκομείο για περίθαλψη, αλλά προτίμησα να παραμείνω στο σπίτι μέχρι να επουλωθούν τα τραύματα.

Θυμάμαι τη μεγάλη νύχτα της 17ης Νοεμβρίου. Ήμασταν σε οδοφράγματα στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, όταν ήρθαν αστυνομικοί και άρχισαν να μας πυροβολούν με πλαστικές σφαίρες. Στη συνέχεια, είδαμε τεράστια άρματα μάχης με κυκλώπεια φώτα να συνθλίβουν τα λεωφορεία τα οποία είχαμε μετακινήσει για να κλείσουμε τους δρόμους.

Δημοσιογράφος για λίγο

Το πραξικόπημα του 1974 με βρήκε στην Πάφο, ήμουν συντάκτης και εκφωνητής του “Ελεύθερου Ραδιοσταθμού της Πάφου”, ενός μικρού ερασιτεχνικού ραδιοσταθμού που λειτούργησε μια ώρα μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος. Η συνεισφορά του σταθμού ήταν πολύτιμη στην ανύψωση του φρονήματος και του ηθικού του λαού μας. Καλούσαμε σε αντίσταση και μεταδίδαμε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Μετά την επικράτηση του πραξικοπήματος φυσικά συλλαμβάνομαι, φυλακίζομαι και κακοποιούμαι από τους πραξικοπηματίες.

Κάποτε στην Ελλάδα, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε μιλήσει για “αριστεροχουντισμό”. Κοιτάξτε, η βία και η αυθαιρεσία είναι γνωρίσματα του φασισμού. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι επί κομμουνιστικής διακυβέρνησης σε διάφορες περιοχές, υπήρξαν φαινόμενα παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών, ιδιαίτερα κατά τη σταλινική περίοδο. Δεν μπορεί η αριστερή ιδεολογία να υπερηφανεύεται γι’ αυτές τις περιόδους. Αυτό όμως δεν πρέπει να ακυρώνει την ιδεολογία της Αριστεράς με την ευρεία έννοια, από τη Σοσιαλδημοκρατία προς τα αριστερά. Η Αριστερά γέννησε μεγάλες ιδέες, όπως η δικαιοσύνη, η κοινωνική προκοπή, η ισότητα, οι ίσες ευκαιρίες. Αυτό δεν μπορεί κανείς να το αμφισβητήσει. Προσωπικά αυτοπροσδιορίζομαι ως “δημοκράτης σοσιαλιστής”.

Αρχές και αξίες

Λέω ΝΑΙ σε πολλά πράγματα. Στους αγώνες, στη συμμετοχή και τη δράση, και στην αντίσταση για τη δημοκρατία και την ελευθερία. ΌΧΙ στην ασυνέπεια, στον πολιτικό καιροσκοπισμό για χάρη θέσεων και αξιωμάτων. Εξάλλου, οι παραιτήσεις μου από δημόσια αξιώματα επιβεβαιώνουν του λόγου το ασφαλές. Βεβαίως λέω ΟΧΙ και στον σκοταδισμό, στη βία και την αυθαιρεσία, είτε αφορά στη φασιστική βία εσωτερικά, είτε τη στρατιωτική κατοχή της Τουρκίας επί 41 χρόνια.

Με ρωτάτε αν πιστεύω στον Θεό. Θρησκεύω λοιπόν, αλλά δεν είμαι θρησκόληπτος. Οικογένεια δεν έκανα, μάλλον γιατί έτσι το έφερε η ζωή. Ίσως η ενασχόληση με την πολιτική να απέτρεψε αυτό το ενδεχόμενο. Όσον αφορά στο ποδόσφαιρο, δεν πηγαίνω πια στα γήπεδα, εκτός και αν πρόκειται για κάποια ευρωπαϊκή διοργάνωση. Όταν ομάδα της Πάφου είναι στην πρώτη κατηγορία, την υποστηρίζω. Είμαι παραδοσιακός οπαδός του πάλαι ποτέ υπάρξαντος ΑΠΟΠ Πάφου. Όταν δεν υπάρχει ομάδα της Πάφου στην πρώτη κατηγορία, υποστηρίζω την Ανόρθωση.

Αν τελειώσει η πολιτική μου πορεία, δεν θα επιστρέψω στη δικηγορία. Έχω αποσυρθεί οριστικά και αμετάκλητα από το επάγγελμα. Θα ήταν αδιανόητο μετά από 35 χρόνια στη θεσμική δημόσια ζωή να επιστρέψω ως δικηγόρος. Αυτό το κεφάλαιο έχει κλείσει, αλλά να ξέρετε ότι τον δικηγόρο τον κουβαλάω πάντα μέσα μου.

Εναντίον της ισοπέδωσης

Από την Κύπρο σήμερα λείπουν αρκετά. Υπάρχουν ελλείμματα στη θεσμική λειτουργία του κράτους, στην ευημερία, στην ανάπτυξη, υπάρχει απουσία ήθους το οποίο διαπιστώνουν οι πολίτες με την κρίση αξιοπιστίας του πολιτικού συστήματος και του πολιτικού προσωπικού. Χρειάζεται μια αναγέννηση των προοπτικών. Το πολιτικό σύστημα θα πρέπει να υποβληθεί σε γενναιόψυχη αυτοκριτική για πράξεις και παραλείψεις, διότι, όπως είπα πολλές φορές, η αυτοκριτική είναι το πικρό μεν, αλλά αναγκαίο φάρμακο για τη θεραπεία.

Όμως είμαι εναντίον της ισοπέδωσης ευθυνών. Ξέρετε, η ισοπέδωση ευνοεί τους ενόχους, τους απαλλάσσει και τους αθωώνει. Η κοινωνία θα πρέπει να κρίνει πράξεις και παραλείψεις. Ο βίος και η πολιτεία μου είναι γνωστά και με αυτά κάθε πολίτης μπορεί να καταλήξει σε συμπεράσματα για τις δικές μου ευθύνες. Παραιτήθηκα από Υπουργός Άμυνας της Κυβέρνησης Γλαύκου Κληρίδη το 1998, την ώρα που η συγκεκριμένη θέση εθεωρείτο από όλους η δημοφιλέστερη για εκείνη την περίοδο. Το έπραξα αυτό επειδή υπήρξε ασυνέπεια σε μια πολιτική δέσμευση της τότε Κυβέρνησης, σε σχέση με την έλευση του ρωσικού πυραυλικού συστήματος στην Κύπρο. Δεν είχα κανένα δισταγμό να το πράξω. Για να παραμείνω στο πολύ ελκυστικό αυτό πόστο, θα έπρεπε να παραβιάσω αρχές και αξίες. Δεν το έπραξα. Ενώ ήμουν βουλευτής και παραιτήθηκα για να είμαι Υπουργός, μετά την παραίτησή μου από τον υπουργικό θώκο, παρέμεινα τρία χρόνια εκτός Βουλής. Άρα υπήρξε τίμημα.

Άλλο φιλοδοξία, άλλο ματαιοδοξία

Με ρωτάτε για την ΕΔΕΚ. Παρ’ όλο που αφιέρωσα μια ολόκληρη ζωή κι έδωσα τον καλύτερο εαυτό μου για την πρόοδο του σοσιαλιστικού, δημοκρατικού κινήματος, όταν διαπίστωσα ότι υπήρχε θέμα πολιτικής και ηθικής δεοντολογίας λόγω κάποιων συμπεριφορών, επίσης δεν είχα κανένα δισταγμό να παραιτηθώ. Ξέρετε, στην πολιτική, πρέπει να κρινόμαστε αυστηρά, αλλά βάσει των πράξεων, της ζωής μας, της στάσης μας, των αρχών και των αξιών στις οποίες πιστεύουμε και τις οποίες οφείλουμε να υπηρετούμε.

Αν θα είμαι υποψήφιος για Πρόεδρος της Δημοκρατίας στις επόμενες εκλογές; Κοιτάξτε, οι φιλοδοξίες είναι θεμιτές. Οι ματαιοδοξίες είναι ανεπίτρεπτες. Είναι ματαιοδοξία, όταν ο τόπος σου αντιμετωπίζει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, εσύ να έχεις φιλοδοξία ή να κάνεις σχεδιασμούς για να αναρριχηθείς στην Προεδρία του κράτους. Να σας πω και κάτι άλλο; Δεν βρέθηκα στην πολιτική για να κάνω καριέρα, γι’ αυτό, όπως είπα και στην αρχή, δεν αισθάνομαι επαγγελματίας πολιτικός. Η ανάμειξή μου στην ενεργό πολιτική ζωή του τόπου επήλθε ως φυσική συνέχεια μιας δράσης από την εποχή του μαθητικού κινήματος, από την ανώμαλη πολιτική κατάσταση που ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1960 και δυστυχώς συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Όφειλα να είμαι παρών και μάχιμος, όπως είμαι και τώρα.

*Πρώτη δημοσίευση, εφημερίδα Σημερινή.