Η γραμμή για το πρώτο συσσίτιο, οι σπουδές στην Αμερική, η ευρωπαϊκή φιλοσοφία και η κριτική απέναντι στον θεσμό που υπηρετεί, από έναν άνθρωπο που αγαπάει τα αυτονόητα. Ο Κύπριος Ευρωβουλευτής Κώστας Μαυρίδης, καταθέτει βιώματα και απόψεις.

Γεννήθηκα στο Δίκωμο Κερύνειας, στη σκιά του Πενταδακτύλου, κι έμεινα εκεί μέχρι και το Δημοτικό Σχολείο. Πράγματι στη σκιά του Πενταδακτύλου, καθώς από εκεί ξεκινάει απότομα το βουνό. Τα όνειρα σε εκείνη την ηλικία ήταν περιορισμένα στον χώρο του χωριού και η καθημερινή μου ενασχόληση πέραν του σχολείου ήταν στο ιερό της εκκλησίας, όπου ήμουν ο βοηθός του παπα-Ανδρέα. Ήταν από το Πέλλαπαϊς της Κερύνειας.

Το παραδέχομαι και μου αρέσει που το λέω σε συνάξεις εάν ερωτηθώ, ότι ένας άνθρωπος που επηρέασε τη ζωή μου, ήταν κάποιος που φορούσε πάντα μαύρα ρούχα, ήταν αξύριστος με μακριά γένια, είχε τα μαλλιά κότσο δεμένα με το παραδοσιακό λαστιχάκι. Ήταν ένας απλός παπάς, που τιμούσε το ράσο του και ζούσε μέσα στην κοινότητα, βοηθούσε τα σπίτια που είχαν προβλήματα, προσπαθούσε να συμφιλιώσει καταστάσεις, να συμβάλει όπου υπήρχε οικονομικό πρόβλημα και ταυτόχρονα εξασκούσε τα καθήκοντά του ως ιερέας. Εντελώς τυχαία, αυτήν τη βδομάδα είναι το μνημόσυνό του. Μικρός ήθελα να γίνω κι εγώ ιερέας επειδή επηρεάστηκα.

Στη γραμμή για συσσίτιο

Τον πόλεμο τον έζησα. Η οικογένειά μου γλύτωσε εντελώς συμπωματικά. Ήμασταν κρυμμένοι στο περιβόλι μας, μέχρι που βρέθηκε ένα λεωφορείο και μαζί με άλλους αδέσποτους μάς πήρε στο Παλαιχώρι, στο Τρόοδος. Εκεί οι άνθρωποι άνοιξαν τα χέρια τους και μας υποδέχτηκαν. Θυμάμαι ακόμα την πρώτη φορά που στάθηκα στη γραμμή για να πάρω συσσίτιο στο δημοτικό σχολείο. Μείναμε εκεί για μερικές εβδομάδες, μέχρι που ομαλοποιήθηκε η κατάσταση.

Μια από τις επιθυμίες μου ήταν να φοιτήσω στο Παγκύπριο Γυμνάσιο. Είχαμε και ενδοοικογενειακή διαφορά, γιατί μια από τις αδερφές μου σπούδαζε στην Αμερικανική Ακαδημία, όπου όμως δεν δέχονταν αγόρια, γι’ αυτό με πίεζαν να φοιτήσω στην Αγγλική Σχολή. Τότε το Παγκύπριο είχε ένα μεγάλο συμβολισμό και εθεωρείτο επίλεκτο και ιστορικό δημόσιο σχολείο. Παρ’ όλον που οι διαφορές φαίνονταν, τα προσφυγάκια συμβίωναν πολύ αρμονικά με τα παιδιά της αστικής τάξης.

Ο προσανατολισμός αρχικώς ήταν να σπουδάσω, μετά τη στρατιωτική μου θητεία, Νομικά στην Ελλάδα, λόγω περιορισμένων οικονομικών. Τελικά βρέθηκα στην Αμερική, και με υποτροφία από το ίδρυμα Fulbright, να σπουδάζω Λογιστική και Οικονομικά. Αρχικά ο σκοπός ήταν, αφού πήρα υποτροφία, να φτάσω μέχρι το μεταπτυχιακό, αλλά κατέληξα λόγω άλλης υποτροφίας στο διδακτορικό, με θέμα που αφορούσε στη διαχείριση προβληματικών τραπεζών και ιδιαίτερα την πτώχευσή τους.

Οι τράπεζες ως σύστημα εξουσίας

Όσο ήμουν φοιτητής έζησα μια τραπεζική κρίση στις ΗΠΑ, κατά την οποία κατέρρευσαν μερικές χιλιάδες τραπεζικά ιδρύματα. Στην Κύπρο, θεωρώ ότι ο τραπεζικός τομέας υπήρξε το παραχαϊδευμένο παιδί της εξουσίας επί δεκαετίες. Αναγνωρίζω ότι έχει προσφέρει στην ανάπτυξη κι έχει δώσει θέσεις εργασίας, αλλά αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι διαχρονικά ήταν στην κορυφή του κυπριακού συστήματος εξουσίας. Για χρόνια, πριν από την κρίση, εξέφραζα και τεκμηρίωνα την άποψη ότι υπάρχει συστηματική χρήση καταχρηστικών, δηλαδή παράνομων, προνοιών μέσα σε δανειακά συμβόλαια, καθώς και πρακτικές που εφαρμόζονται συστηματικά από το τραπεζικό σύστημα.

Θεωρώ ότι αυτό επιβιώνει επειδή οι τράπεζες είναι μέρος του κυπριακού συστήματος εξουσίας. Όμως το πρόβλημα με τις τράπεζες δεν είναι απλώς ζήτημα διαφθοράς, αλλά δημοκρατικού πολιτεύματος. Και εξηγούμαι: σε μια Δημοκρατία, υπάρχουν οι τρεις ανεξάρτητες εξουσίες, η νομοθετική, η εκτελεστική και η δικαστική. Η ασφαλιστική δικλίδα όλων είναι η Δικαιοσύνη. Εάν δεν εφαρμόζεται πιστά και δεν λειτουργεί η απονομή της δικαιοσύνης μέσω αυτών που αποτελούν τους «φύλακές» της, έχει χαθεί η ασφαλιστική δικλίδα της δημοκρατίας και το αποκούμπι του αδικημένου. Αυτό είναι ίσως το σημαντικότερο πρόβλημα που έχουμε. Γι’ αυτό είναι υπεύθυνη τόσο η πολιτεία, όσο και τα πρόσωπα που καλούνται να αποδώσουν δικαιοσύνη, όπως τα εποπτικά όργανα και η Κεντρική Τράπεζα.

Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης

Το σημαντικό με το μνημόνιο είναι ότι τα πράγματα στις τράπεζες έχουν βελτιωθεί, με την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης προς το καταθετικό σύστημα, χωρίς το οποίο δεν θα υπήρχε σταθερότητα. Αυτό, όμως, έχει γίνει με λανθασμένη φιλοσοφία και πολιτική προσέγγιση εις βάρος της κοινωνίας. Όσα έπρεπε να δοθούν στις τράπεζες, δόθηκαν ως νομοθετικά δώρα και φορτώθηκαν υποχρεωτικά στην πλάτη του φορολογουμένου, αλλά το αντιστάθμισμα αυτών αφέθηκε στην καλή διάθεση των τραπεζών.

Για παράδειγμα, πρότεινα τότε με το κούρεμα των καταθέσεων πως έπρεπε να γίνει παρέμβαση της πολιτείας, ώστε τα επιτόκια (καταθετικό και δανειακό) να κινηθούν σημαντικά προς τα κάτω. Η παρέμβαση της Κυβέρνησης έγινε μόνο για το καταθετικό επιτόκιο, το οποίο μειώθηκε από το 5% στο 2%. Δεν έγινε ποτέ παρέμβαση για το δανειακό επιτόκιο, το οποίο αφέθηκε στις δυνάμεις της “καλής” αγοράς. Αυτό δείχνει χάσμα φιλοσοφίας για το πώς αντιμετωπίζονται οι τράπεζες.

Διαφορετικά θα διαπραγματευτεί κάποιος το μνημόνιο, ο οποίος πιστεύει πολιτικά ότι οι συνταγές της Τρόικας είναι οι άριστες, και διαφορετικά κάποιος που τις αντιμετωπίζει με κριτική ματιά. Δεν θα μάθουμε ποτέ, αν η διαπραγμάτευση γινόταν με κριτική ματιά, κατά πόσο είχαμε καλύτερο αποτέλεσμα. Προσωπικά, είμαι αντίθετος με την αντίληψη που λέει ότι οτιδήποτε αφορούσε το νοικοκύρεμα του κράτους, ήταν συνωμοσία των ξένων.

The rule of law

Αν είχα να επιλέξω ανάμεσα σε μια ενδεχόμενη εκλογή μου ως βουλευτής στην Κύπρο και στη θέση που έχω τώρα ως ευρωβουλευτής, θεωρώ ότι εδώ μπορώ να καταφέρω κάτι περισσότερο. Στην Ευρώπη οι αξίες μας είναι μέσα στα συμφέροντά μας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένας πολιτικός οργανισμός, που αν και συγκροτήθηκε από πολλά κράτη, δεν είναι ηνωμένες πολιτείες ακόμη. Δεν υπάρχει ομοιογένεια ταυτότητας και συμφερόντων, αλλά μια σύγκλιση. Η επιδίωξη είναι να επικεντρωθούμε στην ευρωπαϊκή μας ταυτότητα, σε μια βάση κοινών αξιών, την οποία προσπαθούμε να θεμελιώσουμε και να κτίσουμε πάνω της. Δεν είμαστε όμως -και δεν βλέπω να γινόμαστε- μια στρατιωτική δύναμη.

Αυτό που μας κρατά ενωμένους είναι οι αρχές και οι αξίες μας, οι οποίες όμως δεν είναι θεωρητικές και αόριστες, συγκεκριμενοποιούνται σε αυτό που αποκαλούμε «the rule of law», κανόνες δικαίου. Αυτό αποτελεί την καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν εφαρμόζεται επιλεκτικά και εις βάρος κάποιων κρατών, τότε η Ένωση δεν μπορεί να έχει μέλλον. Ενώ θα έπρεπε τα σύνορα, για παράδειγμα της Ελλάδας, να είναι σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να προστατεύονται και να διαφυλάσσονται, αυτό δεν γίνεται κι έτσι κατηγορείται η Ελλάδα ότι δεν τα καταφέρνει με το προσφυγικό. Αλλά για τις παραβιάσεις των συνόρων της Ελλάδας, που είναι σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν τίθεται ζήτημα. Έπρεπε το θέμα συνόρων να είναι ευρωπαϊκή αρμοδιότητα, όπως και το θέμα της ΑΟΖ.

Όταν υπάρχουν άνθρωποι βέβαια που κινδυνεύει η ζωή τους, το ευρωπαϊκό μας σπίτι θα πρέπει να είναι ανοικτό, γιατί αυτό είναι μέρος των αξιών μας. Δεν πιστεύω ότι πρέπει να κλείσουν τα σύνορα, αλλά να γίνεται σοβαρότερος έλεγχος.

Τα αυτονόητα

Η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Κυπριακό είναι απογοητευτική. Όμως το ξεκαθαρίζω: δεν διανοούμαι ότι η Κύπρος θα ήταν σε καλύτερη θέση εκτός της Ένωσης. Εκεί που δεν τα πάμε καλά είναι ότι θα έπρεπε εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης να διεκδικούμε τα αυτονόητα. Με την πάροδο των χρόνων, η ρητορική μας έχει εκφυλιστεί. Δεν μπορεί η Κύπρος σε διαφορετικές εκδηλώσεις με θέμα το Κυπριακό να χρησιμοποιεί διαφορετική ρητορική και να δίνονται διαφορετικά μηνύματα, σαν να μην πρόκειται για το ίδιο πρόβλημα. Μπήκαμε δυναμικά στην Ευρωπαϊκή Οικογένεια, αλλά από τότε μέχρι σήμερα έχουν προκύψει σημαντικές εκπτώσεις στο λεκτικό μας και στα επιχειρήματα.

Όταν θέλουμε εθνική ενότητα, πρέπει να κάνουμε δύο πράγματα. Αφενός να φέρουμε πιο κοντά όσο το δυνατόν περισσότερες πολιτικές δυνάμεις. Αφετέρου, ο καθένας θα πρέπει να υιοθετήσει απόψεις και θέσεις που ανήκουν στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, αλλά δεν είναι κατ’ ανάγκη δικές του. Θεωρώ ότι όταν ένας Πρόεδρος της Δημοκρατίας επιθυμεί ενότητα, το πρώτο βήμα θα πρέπει να γίνει από τον ίδιο. Δεν μπορείς να επιζητάς ενότητα και να εμμένεις πεισματικά στις πάγιες θέσεις σου, που κρίνονται αντίθετες από την άποψη της κοινωνίας. Διαφορετικά, πρόκειται για σύνθημα και πολιτικό μάρκετινγκ. Κάποιοι βέβαια το αγοράζουν.

*Πρώτη δημοσίευση εφημερίδα Σημερινή.