Εξαιρετική τιμή θα ήταν για μένα
να παρουσιάσω τη δουλειά μου
στο Αρχαίο Θέατρο της Σαλαμίνας.

Τα τελευταία χρόνια, έχουν αυξηθεί οι επισκέψεις καλλιτεχνών της Ελλάδας στην Κύπρο, όπως εσείς. Έχει να κάνει προφανώς με την κρίση, αλλά τι είναι αυτό που μπορείτε εσείς οι Ελλαδίτες καλλιτέχνες να μας δώσετε ως παράδειγμα προς αποφυγή ή προς μίμηση για να μη διολισθήσουμε πολιτικά και αξιακά στα ίδια λάθη;

Σε ό,τι με αφορά, έρχομαι στην Κύπρο για συναυλίες από το 1978. Από το 2000 έως το 2010 δηλαδή πριν από την κρίση παρουσίασα δουλειά μου στην Κύπρο περίπου 50 φορές. Κατά τη διάρκεια της κρίσης πολύ λιγότερες. Συνεπώς δεν ισχύει αυτό που ρωτήσατε στην περίπτωσή μου. Σε ό,τι αφορά το πολιτικό σκέλος η διαπίστωση είναι η εξής και αφορά και την Ελλάδα και την Κύπρο. Όταν στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα δημιουργείται μια κρίση όπως αυτή του 2007, οι άρχουσες ελίτ προσπαθούν να την επιλύσουν ρίχνοντας τα βάρη τους στους λαούς, παρ’ ότι αυτές (μέσω του χρηματοπιστωτικού συστήματος) είναι απολύτως υπεύθυνες για την κρίση.

Οι νεοφιλελεύθερες άρχουσες ελίτ της Ευρώπης, με επικεφαλής τη γερμανική ελίτ που έχει την μπαγκέτα της ορχήστρας, για λόγους οικονομικούς, πολιτικούς και οικονομικούς επέβαλαν αυτές τις σκληρές πολιτικές, οι οποίες εδώ και 6 χρόνια δημιούργησαν στην Ελλάδα ανθρωπιστική κρίση. Και δυστυχώς, λόγω του συσχετισμού των δυνάμεων στη συγκεκριμένη συγκυρία, με τη βοήθεια της ντόπιας ολιγαρχίας που ήταν πάντα συνδεδεμένη με τα ξένα συμφέροντα, αλλά και των ΜΜΕ, κατόρθωναν να επιβάλλουν αυτές τις πολιτικές.

Τα ενδεχόμενα λάθη προοδευτικών κυβερνήσεων όπως του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα ή του ΑΚΕΛ στην Κύπρο δεν είναι η αιτία των δεινών. Ο κόσμος παρ’ όλη τη δύσκολη κατάσταση δεν πρέπει να φοβηθεί και να απογοητευτεί. Αν αγωνίζεται καθημερινά ενωμένος στην πράξη, θα έχει ελπίδες για μια καλύτερη κοινωνία και μια καλύτερη ζωή.

Σε ό,τι αφορά το αξιακό σκέλος που είπατε: η Τέχνη πάντα ήταν το χνάρι του ανθρώπου στην περιπέτειά του πάνω στον πλανήτη. Δεν εννοώ βέβαια το Lifestyle που με τη μορφή κυρίως εύπεπτων και τυποποιημένων τραγουδιών βοηθάει στη διαιώνιση του συστήματος, εννοώ τη σοβαρή Τέχνη, το σοβαρό τραγούδι, που ακουμπάει διαχρονικά στην κουλτούρα μας. Στον 20ό αιώνα η Τέχνη απέκτησε με σαφήνεια και ένα δεύτερο περιεχόμενο. Αν και η ίδια δεν μπορεί να αλλάξει τον Κόσμο, γιατί αυτόν θα τον αλλάξουν οι άνθρωποι, μπορεί να συμβάλλει στην κριτική σκέψη των ανθρώπων. Να δημιουργήσει συνειδητούς πολίτες ικανούς να αλλάξουν τον κόσμο. Σε εποχές κρίσης, η Τέχνη μπορεί να εμψυχώσει και να ξαναδημιουργήσει το ΕΜΕΙΣ στη θέση του κατακερματισμένου ΕΓΩ.

Στην Κύπρο έρχεστε με τον Θύμιο Παπαδόπουλο και τη Ρίτα Αντωνοπούλου. Μία φωνή και δύο ακουστικά όργανα. Πόσο αντιπροσωπευτικά μπορεί να αποδοθεί το στίγμα σας ως δημιουργού σε ένα τέτοιο μικρό σχήμα;

Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι αν θέλεις να επικοινωνήσεις σήμερα, σε μικρούς χώρους με το κοινό, δεν μπορείς να το κάνεις με σχήματα που θα έχουν πολλούς μουσικούς και τραγουδιστές. Το κοινό σήμερα δεν έχει τη δυνατότητα να πληρώσει αυτά που πριν 5 χρόνια μπορούσε να πληρώσει. Ο θεατής που παρακολουθεί σήμερα μια συναυλία ξοδεύει το πολύ 50% αυτών που μπορούσε να ξοδεύει στο παρελθόν. Συνεπώς, για να γίνει εφικτή μια συναυλία δεν «επιτρέπεται πολυκοσμία στη σκηνή» και βεβαίως οι αμοιβές των καλλιτεχνών έχουν χαμηλώσει απίστευτα. Εννοώ πάντα το δικό μας τραγούδι και όχι την άλλη πλευρά του ποταμού. Αν όμως αυτή η συνθήκη μου απαγόρευε να εκφραστώ με απολύτως καλλιτεχνικό τρόπο, δεν θα το έκανα.

Ποτέ μου και το τονίζω δεν συμβιβάστηκα, δεν υποχώρησα σε ό,τι αφορά την άρτια καλλιτεχνική παρουσίαση του έργου μου. Η μορφή του τρίο μου δίνει τη δυνατότητα να κάνω βουτιά στο βάθος και στην ουσία των πραγμάτων. Οι μεγάλες ορχήστρες στο τραγούδι κάποιες φορές (όχι όλες), αποπροσανατολίζουν το κοινό και δεν βλέπει την ουσία ενός τραγουδιού. Ο Σεφέρης το διατύπωσε έξοχα: «Φορτώσαμε το τραγούδι μας, το βαρύναμε με πολλά στολίδια. Καιρός να ξαναβρούμε την ουσία του».

Από την άλλη μεριά όταν στη σκηνή έχεις τη Ρίτα που είναι τραγουδίστρια ευρέως φάσματος, η πιο σημαντική ερμηνεύτρια της νεότερης γενιάς αλλά και τον Θύμιο, δεξιοτέχνη 16 πνευστών, τον πιο πολυσύνθετο Έλληνα μουσικό, μπορείς να απογειωθείς. Γι’ αυτό προτιμώ το τρίο σε πολλές συναυλίες σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αν και εκεί θα έχει μεγαλύτερη άνεση για περισσότερους συνεργάτες επί σκηνής.

Σε κάθε συναυλία σας αναλαμβάνετε το βάρος της ερμηνείας, λίγων μεν, σημαντικών δε, τραγουδιών, ενώ ποτέ δεν παραχωρείτε τους «7 νάνους στο s/s Cyrenia» σε κάποιον άλλο ερμηνευτή. Νιώθετε ότι, σε έναν βαθμό, ως περφόρμερ, ανταγωνίζεστε τον άνθρωπο που βρίσκεται κάθε φορά πίσω από το κεντρικό μικρόφωνο στις συναυλίες σας;

Στα 45 και πλέον χρόνια της δημόσιας ενασχόλησής μου με τη μουσική, έχω όντως τραγουδήσει πολύ λίγα τραγούδια από το σύνολο της παραγωγής μου. Δεν τα έχω επιλέξει εγώ, αλλά με έχουν επιλέξει τα ίδια τα τραγούδια. Όσα δηλαδή απαιτούν να τραγουδηθούν από τον δημιουργό τους. Ειδικά για τους 7 Νάνους, το πιάνο γίνεται προέκταση των χεριών μου και εγώ ίπταμαι μαζί με το πιάνο. Και έτσι απογειώνεται μαζί μου και το κοινό! Όσοι δοκίμασαν να το τραγουδήσουν -δεν ανέκοψα κανέναν- πέταξαν χαμηλότερα. Τώρα, σε ό,τι αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, απαντώ: Όχι μόνο δεν ανταγωνίζομαι τον τραγουδιστή αλλά με όλες μου τις δυνάμεις τον βοηθάω να ξεπερνάει κάθε φορά τις δυνατότητές του και το τραγούδι μου να φτάνει όσο πιο βαθιά γίνεται στις καρδιές των ανθρώπων. Αυτό συμβαίνει σχεδόν πάντα και τότε εγώ είμαι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος στον κόσμο.

Αν σας ερχόταν μια πρόταση να παίξετε στα κατεχόμενα, στο Θέατρο της Αρχαίας Σαλαμίνας, για παράδειγμα, θα δεχόσασταν;

Θα ήταν εξαιρετική τιμή για μένα και θα μου δημιουργούσε μεγάλη συγκίνηση, αν κατάφερνα να παίξω στο Θέατρο της Αρχαίας Σαλαμίνας. Ο λόγος είναι προφανής. Θέλω να δω το νησί ενωμένο. Με πληγώνει αυτή η χώρα που στα δυο έχει σκιστεί. Η μορφή της παράστασης θα προέκυπτε μετά από συζήτηση με όσους θα τη διοργάνωναν, σε σχέση πάντα με τη συγκυρία. Υλικό τραγουδιών και μουσικών έργων έχω άφθονο. Μακάρι να προκύψει μια τέτοια εκδήλωση.

Καββαδίας κάθε δέκα χρόνια: Σταυρός του Νότου το 1979, Γραμμές των Οριζόντων το 1991, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το 2005. Έχουμε 2015, μήπως ήρθε ο καιρός;

Όντως ήρθε ο καιρός, γιατί θα κάνουμε μια παραγωγή στο Θέατρο Badminton βασισμένη στα τραγούδια μου σε ποίηση Νίκου Καββαδία, αλλά σε μορφή θεάματος, με ηθοποιούς, μουσικούς, χορευτές και τραγουδιστές. Περίπου 40 καλλιτέχνες επί σκηνής. Τη δραματουργική επεξεργασία και τη σκηνοθεσία έχει αναλάβει ο Θέμης Μουμουλίδης. Η πλήρης ανακοίνωση των συντελεστών θα γίνει σε 2 εβδομάδες από τώρα.

Ποιου ποιητικού έργου η μελοποίηση, κατά τη γνώμη σας, θα αντικατόπτριζε, σήμερα, την πραγματικότητα της σύγχρονης Ελλάδας, ως ένα εγερτήριο ή αγγελτήριο αντίστασης;

Θα ξεκινούσα από τον πίνακα του Ιερώνυμου Μπος για την Κόλαση, θα πήγαινα στο ποίημα του Αρθούρου Ρεμπώ «Μια εποχή στην Κόλαση», θα γυρνούσα στο «Κουμουνιστικό Μανιφέστο» του Κάρολου Μαρξ και θα επέλεγα στίχους από τους χιλιάδες εκπληκτικούς στίχους Ελλήνων και ξένων ποιητών του 20ού αιώνα.

Ακούγεται ότι ετοιμάζετε έναν δίσκο με τον Μίλτο Πασχαλίδη.

Βασικά ετοιμάζω μια μεγάλη περιοδεία 35 συναυλιών το καλοκαίρι του 2016 με τον Μίλτο Πασχαλίδη. Θέλω να προκύψει και ένας δίσκος με νέα τραγούδια αλλά και με εκτελέσεις παλαιότερων που θέλω να ακούσω πολύ από τον Μίλτο. Ελπίζω να τα καταφέρω. Ο Πασχαλίδης είναι ένας από τους σημαντικότερους τραγουδοποιούς της γενιάς του. Εξαιρετικά τραγούδια, εξαιρετικές ερμηνείες και η σχέση του με το κοινό, ιδιαίτερα τους νέους, μοναδική. Είχα μια εξαιρετική συνεργασία μαζί του πριν από 6 χρόνια και θέλω να την ολοκληρώσω. Είναι από τους ελάχιστους τραγουδοποιούς όλων των γενεών που μπορεί να τραγουδήσει έξοχα, τραγούδια άλλων συνθετών. Η φωνή του ρωμαλέα, άλλοτε επιθετική, άλλοτε λυρική, ακουμπάει σ’ αυτό που είναι η Ελλάδα. Το σταυροδρόμι Δύσης και Ανατολής. Πέραν απ’ όλα αυτά τα αντικειμενικά, είναι φίλος μου, τον αγαπώ πολύ. Είναι άνθρωπός μου.

*Πρώτη δημοσίευση, εφημερίδα Σημερινή.
Η συνέντευξη έγινε σε συνεργασία με τον Μιχάλη Παπαδόπουλο.