Είδα ξανά πριν από λίγες ημέρες το Blue Jasmine. Δεν είναι κάτι παράξενο για εμένα, συνεχώς επιστρέφω στις ταινίες, στους δίσκους, στα βιβλία και στους τόπους που μου έχουν χαρίσει όμορφες στιγμές• δένομαι, δημιουργώ μικρές πατρίδες. Πες το εμμονή. 

Πρόκειται για μία από τις αγαπημένες μου στιγμές του Woody Allen. Μία ακόμα είναι το Deconstructing Harry, το οποίο ούτε πήγε καλά εμπορικά, ούτε το θυμάται και κανείς για να είμαστε ειλικρινείς, όταν έχει να το συγκρίνει με το Annie Hall ή το Match Point. Εν πάση περιπτώσει. Στο Blue Jasmine αφενός, η ερμηνεία της Kate Blanchett είναι επική. Αφετέρου, η ταινία διηγείται με έναν εξαιρετικό τρόπο το παραμύθι που θέλει την ευτυχία να συναρτάται θετικά με το χρήμα που μπορεί κανείς να καταναλώσει, την πολυτέλεια μέσα στην οποία μπορεί να κολυμπήσει και την υψηλή κοινωνική θέση σε έναν κόσμο που αρέσκεται στο να κλείνει τα μάτια και να κάνει το μαλάκα όταν η αλήθεια έρχεται να κάνει ταμείο. Η πρωταγωνίστρια εμπιστεύεται τυφλά την ψευδαίσθηση χωρίς την παραμικρή υποψία της αυταπάτης. Υπογράφει χαρτιά, ψωνίζει στα ακριβότερα μαγαζιά του Manhattan, διοργανώνει πολυτελή δείπνα (hello Mrs Dalloway…) και ζει βασιλικά και ξέγνοιαστα και δεν τρέχει μία• γιατί να τρέξει;

Επίσης, η ταινία αγγίζει μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ψυχαναλυτικές διεργασίες, όταν η ίδια η Jasmine επιλέγει να εκπέσει από τη θέση της βασίλισσας του Manhattan στο ρόλο του εσαεί θύματος, καταστρέφοντας σε μια στιγμή υψηλού σοκ την πηγή της ευτυχίας της τηλεφωνώντας στο FBI και -ουσιαστικά- αυτοκτονώντας.

Όλα απολαυστικά ως εδώ.

Εκείνο που απογείωσε μέσα μου την ταινία από την πρώτη στιγμή, είναι λίγα δευτερόλεπτα συμβολισμού που μάλλον πέρασαν απαρατήρητα στους περισσότερους. Δεν βρήκα παρά μία αναφορά σε forum το εξωτερικού για το συγκεκριμένο θέμα. Μα κανείς δεν εστίασε εκεί; Βέβαια υπάρχει και το ενδεχόμενο να είμαι εγώ ο εμμονικός της παρέας, αλλά δικό μου είναι το blog και δικαιούμαι να στηρίζω τις εμμονές μου ενίοτε. Κατά τη διάρκεια λοιπόν της ταινίας, μία στην αρχή, μία κάπου στη μέση και μία στο τέλος, η κάμερα περνάει δήθεν αδιάφορα και χωρίς να στέκεται μπροστά από έναν τοίχο του διαμερίσματος της αδερφής της Jasmine, της Ginger, όπου βρίσκεται κρεμασμένη μια φτηνή ταπισερί η οποία αναπαριστά ένα μαύρο περιστέρι πάνω σε ένα κλαδί, πρόσωπο με πρόσωπο με ένα παγόνι.

Κι εδώ ξεκινάει η έκρηξη της έννοιας του συμβολισμού. Όλο το νόημα της ταινίας πάνω σε μια φτηνή ταπισερί που εμφανίζεται μόνο για λίγα δευτερόλεπτα.

Το παγόνι είναι υπερήφανο πουλί. Όμορφο, στητό, καμαρωτό, φημισμένο για την ομορφιά του. Χαίρει της εκτίμησης όλων, τα φτερά του αποτελούν στολίδι, είναι στο κέντρο της προσοχής όλων όταν βρίσκεται ανάμεσα σε άλλα πουλιά και ζώα. Το ίδιο μάλλον δεν έχει συναίσθηση ότι στην πραγματικότητα είναι απλώς ένα πουλί και μάλιστα υπό μία έννοια ελαττωματικό: δεν έχει κανένα από τα δύο βασικά χαρακτηριστικά ενός πουλιού. Ούτε κελαηδάει, ούτε πετάει.

Από την άλλη το μαύρο περιστέρι είναι ένα άσχημο πουλί που λερώνει. Δεν ζει σε όμορφα περιβάλλοντα, δεν αποτελεί ατραξιόν, δεν πλησιάζει καν το λευκό περιστέρι που συμβολίζει την ειρήνη. Κάνει τη φωλιά του όπου βρει, λερώνει αυτοκίνητα, μηχανές, αυλές, πινακίδες, πεζοδρόμια, κεφάλια. Ζει μέσα στην πόλη, στο καυσαέριο και στα σκουπίδια. Κανείς δεν θέλει παρτίδες μαζί του γι’ αυτό και κρεμάει cd στα μπαλκόνια, καρφώνει αιχμηρά σύρματα σε μαρκίζες και κουτιά air condition. Δεν τρώγεται καν. Βρομάει.

Πρόκειται για δύο όντα της ίδιας οικογένειας που μοιάζουν μόνο στο γεγονός ότι δεν κελαηδάνε και ότι κάποτε ήρθαν στον κόσμο σπάζοντας το κέλυφος ενός αυγού. Το περιστέρι μπορεί και επιβιώνει ακόμα και στις πιο άθλιες συνθήκες, ψάχνει με σθένος την τροφή του, αναπαράγεται συνεχώς (τρία παιδιά η Ginger, κανένα βιολογικό η Jasmine) και ζει ανάμεσα χαμηλές προσδοκίες και δύσκολους ρυθμούς, σχεδόν χωρίς καμιά υπερηφάνεια, προσδιορίζοντας την ύπαρξή του ανάμεσα σε μαυρισμένους τοίχους και φτηνές ομορφιές. Το παγόνι μαθαίνει να κορδώνεται από την ενηλικίωσή του κιόλας, επιδιώκοντας την προσοχή και τη φροντίδα. Δεν αναζητά την τροφή του, δεν αγωνίζεται, ζει μέσα στο αποστειρωμένο περιβάλλον ενός κλουβιού. Ζει την ευτυχία της χλιδάτης του σκλαβιάς και την απολαμβάνει.

Όταν το παγόνι έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο και αναγκάζεται να συμβιώσει με το μαύρο περιστέρι, οι συγκρούσεις που προκύπτουν μέσα από την συνειδητοποίηση της πραγματικότητας και των δυο, είναι δυνατές. Για λίγο, το περιστέρι προσπαθεί ανεπιτυχώς να μοιάσει στο παγόνι και το παγόνι στο περιστέρι. H Ginger δεν κατάφερε να κατακτήσει τη χλιδή που χάιδεψε για λίγο, καθώς η δουλειά που έστησε ο άντρας της με τον άντρα της Jasmine ήταν κομπίνα και βούλιαξε γρήγορα. Η Jasmine δεν κατάφερε να ζήσει με το μεροκάματο της γραμματέως, καθώς ο πειρασμός με τη μορφή ενός νέου άντρα την έκανε να ξανακυλήσει έστω για λίγο στην ψευδαίσθηση του παλιού, πανάκριβου ονείρου. Τελικά αυτοκτόνησε για άλλη μια φορά, πριν καν το κατακτήσει. Η συμβίωση δεν προχωρά, οι ανταλλαγή πολιτισμικών στοιχείων κατέληξε άδοξα. 

Το περιστέρι για άλλη μια φορά επιβιώνει, πιάνοντας τη ζωή του από εκεί που την άφησε. Παραμένει περιστέρι. Το παγόνι κλείνει την ταινία ως σκιά του εαυτού του, περιπλανώμενο στον ελεύθερο αστικό χώρο ενός πάρκου χωρίς νόημα, ηττημένο, συνομιλώντας αδιάκοπα και φωναχτά με τις παλιές του ψευδαισθήσεις ενώ ο υπαρκτός κόσμος απομακρύνεται από κοντά του.

Συμπέρασμα: να την δείτε.